27 stycznia miłośnicy muzyki klasycznej na całym świecie obchodzą urodziny wielkiego austriackiego kompozytora i brata Wolfganga Amadeusza Mozarta.
Br. W.A.Mozart, ur. 27 stycznia 1756 w Salzburgu, zm. 5 grudnia 1791 w Wiedniu
Mozart urodził się 27 stycznia 1756 w Salzburgu. Swoje życie związał z Wiedniem. Wraz z Haydnem oraz Beethovenem zaliczany jest do trójki klasyków wiedeńskich.
Przez ostatnie siedem lat swojego życia Wolfgang Amadeusz Mozart był członkiem wiedeńskich lóż wolnomularskich. Wolnomularskie ideały i poglądy odegrały ważną rolę w jego życiu i twórczości.
Mozart został inicjowany i przyjęty jako Uczeń do wiedeńskiej loży masońskiej “Zur Wohltätigkeit” (“Dobroczynność”) w dniu 14 grudnia 1784 r.
W kolejnym roku (7 stycznia 1785 roku) został awansowany na Czeladnika i wkrótce został podniesiony do stopnia Mistrza.
W.A.Mozart uczestniczył także w spotkaniach innej wiedeńskiej loży “Zur wahren Eintracht” (“Ku Prawdziwej Harmonii”). Ta loża była największą w mieście i najbardziej arystokratyczną w całym Wiedniu.
Mozart, jako najlepszy muzyk wśród Braci, był zawsze mile widziany we wszystkich lożach. Loża “Ku Prawdziwej Harmonii” pracowała pod młotkiem znanego w owych czasach przyrodnika Ignaza von Borna.
Loża macierzysta W.A.Mozarta “Zur Wohltätigkeit” została połączona w grudniu 1785 r. z dwiema innymi lożami pracującymi na Wschodzie Wiednia, co spowodowało, że W.A.Mocart stał się członkiem loży o nazwie “Zur Neugekrönten Hoffnung” (“Ponownie ukoronowana nadzieja”).
Podczas swojej wizyty w Wiedniu w 1785 roku ojciec Mozarta, Leopold, również został przyjęty do Wolnomularstwa.
Wolnomularskie ideały i muzyka masońska
Sceneria opery Mozarta “Czarodziejski flet” (“Die Zauberflöte”)
Najbardziej znanym arcydziełem Mistrza Mozarta, które obfituje w znaki, podkreśla ideały i światopogląd Wolnomularzy jest opery Mozarta “Czarodziejski flet” (“Die Zauberflöte”)
a scenografia posiada sporo symboli masońskich.
Warto obejrzeć:
The secrets of Mozart’s “Magic Flute” – Joshua Borths
Stanowisko Mozarta w ruchu wolnomularskim, według jednego z biografów wielkiego kompozytora Maynarda Solomona, opierało się na racjonalistycznym, inspirowanym ideami Oświecenia członkostwie, znajdowało się w opozycji do członków nastawionych na mistycyzm i okultyzm.
Ta racjonalistyczna frakcja została zidentyfikowana przez Katharine Thomson (jej publikacja zatytułowana jako “The Masonic Thread in Mozart”, 1977 (pl.: Masoński wątek Mozarta) jako zwolennik ruchu Illuminatów, grupy inspirowanej ideałami masonerii, założonej przez bawarskiego profesora prawa kanonicznego Adama Weishaupta, który był także przyjacielem Mozarta.
Illuminaci opowiadali się za humanistycznymi poglądami inspirowanymi Oświeceniem, zaproponowanymi przez francuskich filozofów Jean-Jacques’a Rousseau i Denisa Diderota. Iluminaci utrzymywali, że pozycja społeczna nie jest zbieżna ze szlachetnością ducha, ale że ludzie niskiej klasy mogą być szlachetni w duchu, tak jak szlachetnie urodzeni mogą być złośliwi i niegodziwi.
Ten pogląd pojawia się w operach Mozarta; na przykład w “Weselu Figara”, operze opartej na sztuce Pierre’a Beaumarchaisa (innego Wolnomularza), gdzie “nisko urodzony” Figaro jest bohaterem, a hrabia Almaviva jest pokazany jako negatywna postać.
Le Nozze Di Figaro
Brat W.A.Mozart pisał także muzykę dla lóż masońskich (muzyka masońska). Wolnomularzy w owych czasach przyjęli humanistyczne poglądy takich progresywnych myślicieli jak J.J.Rousseau na temat znaczenia muzyki. “Celem muzyki w ceremoniach [masońskich] jest szerzenie dobrych myśli i jedności wśród członków”, aby mogli oni “zjednoczyć się w idei niewinności i radości” – napisał L.F. Lenz w przedmowie do ówczesnego wydania Pieśni masońskich. Muzyka powinna “wpajać uczucia człowieczeństwa, mądrości i cierpliwości, cnoty i uczciwości, lojalności wobec przyjaciół i wreszcie rozumienia wolności”.
Te poglądy sugerują styl muzyczny zupełnie niepodobny do stylu Galant, który był dominujący w tamtym czasie. Muzyka w stylu Galant była typowo melodyjna z akompaniamentem harmonicznym, a nie polifonicznym; a linia melodyczna była często bogato zdobiona trylami, runami i innymi efektami wirtuozowskimi. Styl promowany przez masoński pogląd był znacznie mniej wirtuozowski. Styl kompozycji Mozarta jest często określany jako “humanistyczny” i jest zgodny z tym masońskim poglądem na muzykę.
Muzyka wolnomularska zawierała muzyczne frazy i formy, które posiadały określone znaczenia semiotyczne. Na przykład ceremonia inicjacji masońskiej rozpoczęła się od trzykrotnego pukania kandydata do drzwi, aby poprosić o przyjęcie. Jest to wyrażone muzycznie jako postać przerywana. Ta postać pojawia się w operze Mozarta Czarodziejski flet w uwerturze, co sugeruje otwarcie rytuału inicjacji wolnomularskiej. Według wspomnianej już wyżej autorki Katherine Thomson, istnieje wiele innych przykładów konkretnych symboli muzycznych widocznych w twórczości W.A.Mozarta zaczerpniętych z rytuałów masońskich. Należą do nich stosowanie zawieszenia, które wskazuje przyjaźń i braterstwo, użycie trójczłonowej harmonii, aby podkreślić szczególne znaczenie liczby trzy w masonerii, a także specjalne rytmy i harmonie, które oznaczają hart ducha i inne cechy.
Lista utworów należących do kanonu muzyki wolnomularskiej W.A.Mozarta:
Lobegesang auf die feierliche Johannisloge: “O heiliges Band der Freundschaft treuer Brüder” (O sacred bond of friendship between true brothers), K 148/125h, (1772)
Cantata “Dir, Seele des Weltalls“, K. 429/468a (1783)
“Lied zur Gesellenreise: Die ihr einem neuen Grad” K. 468, (1785)
Cantata dla tenora i chóru męskiego “Die Maurerfreude” (“The Mason’s Joy”) K. 471 (1785)
Wolnomularska muzyka żałobna (Maurerische Trauermusik), K. 477/479a (1785)
Utwory dla tenora i organów wykonywane podczas ceremonii otwarcia i zamknięcia prac lożowych w Austrii i innych krajach niemieckojęzycznych:
Zur Eröffnung der Freimaurerloge: “Zerfließet Heut, Geliebter Brüder“, K. 483 (1786)
Zur Eröffnung der Freimaurerloge: “Ihr Unsre Neuen Leiter“, K. 484 (1786)
Cantata dla tenora i piano “Die ihr die unermesslichen Weltalls Schöpfer ehrt“, K. 619 (1791)
“Mała masońska kantata” (Kleine Freimaurer-Kantate) – “Laut verkünde unsre Freude“, dla solisty, chóru męskiego i orchestry, K. 623 (1791)
“Laßt uns mit geschlungen Händen,” K. 623a, chór na zamknięcie pracy loży K. 623 (1791)
Zapoznać się z tymi utworami można m.in. tutaj:
Dla miłośników twórczości wielkiego kompozytora i Wolnomularza Br. W.A.Mozarta polecamy cykl audycji przygotowanych przez BBC:
A History of Mozart in a Dozen Objects (A History of Mozart in a Dozen Objects)
jeden z odcinków jest poświęcony Mozartowi jako członkowie ruchu wolnomularskiego:
Object 9: A Masonic periodical published in Vienna in the 1780s
In this episode Cliff Eisen explores Mozart’s Masonic links in Vienna, and the relationship between the Masons and Emperor Joseph II. The object, a Masonic Journal from the 1780s, gives clues about some of the pieces with Masonic symbols that Mozart wrote, like the Magic Flute, and works he composed for Masonic Lodges.
Object 9: A Masonic periodical published in Vienna in the 1780s